Ruth 3, Matteüs 6: 34
blijf zitten, mijn dochter, totdat je weet hoe de zaak uitvalt
Gemeente,
I.
In ons leven is er vaak een afwisseling tussen activiteit en passiviteit. Vaak moeten we ons voor dingen inzetten: go for it. Maar er zijn ook momenten dat je het niet in de hand hebt. Zoals iemand die op gesprek geweest is na een sollicitatie. Daarna moet hij de uitslag afwachten. Als hij de baan krijgt, zit er een verhuizing in. Het ligt dan dus helemaal open hoe zijn leven er uit zal komen te zien. Zo is het voor de sollicitant. Voor een student die op kamers gaat. Voor mensen die gaan trouwen. Het niet kunnen overzien hoort ook bij het leven.
II.
In het boek Ruth worden de dingen pas langzaamaan duidelijk. Het eerste hoofdstuk is als matglas. Je ziet nog niet waar het heengaat met de hoofdpersonen. De man van Naomi en zijn twee zoons waren in den vreemde overleden. Naomi en haar schoondochter komen aan in Betlehem. Wat zal de toekomst Ruth en Noami brengen in de nieuwe situatie?
Dan komt er een initiatief van de kant van Ruth. Ze gaat aren lezen. Ze komt op de akker van Boaz terecht, nog een verre verwant van de man van Naomi. ‘Laat af en toe maar eens een handje extra liggen’, had hij tegen zijn knechten gezegd. Dat gaat zo door tot het eind van de graanoogst. Maar dan komt er een dood punt. Hoe moet het verder nu de graanoogst voorbij is ……?
III.
Weer komt er een initiatief. Nu van de kant van Naomi. Mijn dochter, moet ik voor jou niet een rustplaats zoeken, waar het je goed zal gaan. (3:1). Een rustplaats, dat was voor een vrouw in het Oude Midden Oosten toch vooral een huwelijk. Naomi denkt daarbij aan een huwelijk tussen Ruth en Boaz. Misschien heeft ze wel aangevoeld dat er van de kant van Boaz meer dan gewone welwillendheid was voor Ruth tijdens het aren lezen. Alsof hij op haar viel.
En iets is. Toen Ruth die eerste keer vertelde dat ze op de akker van Boaz terecht was gekomen, had Naomi opgetogen geroepen: ‘Boaz is nog een ver familielid, een van onze lossers is hij!’ (2: 20) Pas tegen die achtergrond kunnen we Naomi’s plan verstaan.
Wat is dat een losser? Ik probeer het in een voorbeeld dat ik zelf meegemaakt heb duidelijk te maken. Er was een bedrijf in akkerbouwproducten dat altijd van vader op zoon overgegaan was. Door ongunstige omstandigheden ging het bedrijf failliet. Er kwam een veiling waarop het bedrijf als geheel verkocht zou worden. Toen kocht iemand het op die zei: ‘Ik kan er zelf niet op, maar ik maak de huidige eigenaar bedrijfsleider, zodat die op het op het bedrijf kan blijven.’ Iedereen was onder de indruk. Zo iemand zou je met een oud-israëlitische term een losser kunnen noemen. Iemand die je helpt. Zo nodig met geldelijke middelen. Zo’n losser kon een familielid loskopen uit de slavernij bijvoorbeeld. Lossen komt van loskopen. Ons woord verlossen is er van afgeleid. Algemener kun je ook zeggen: een losser is een beschermer.
Wat mag Naomi verwachten? Twee dingen. In de eerste plaats dat hij het land dat nog aan haar toebehoorde zal terug kopen. Dat is de financiële kwestie. In de tweede plaats dat hij voor Ruth en haar als beschermer op zal treden. Dat zou kunnen via een huwelijk met Ruth, door Naomi al aangeduid als rustplaats.
Maar zal Boaz dat willen? Zeker, hij was Ruth welwillend tegemoet getreden. Maar goed zijn voor een ander terwijl het niet al te veel van jezelf vraagt, is nog wel te doen. Zoals een gift voor een goed doel. Een collectant aan de deur ook nog wel. Maar als je een stukje van je eigen vrijheid moet opgeven…… dan wordt het een ander verhaal……
Naomi komt met haar plan. ‘Vanavond wordt de oogst afgesloten. Het gerst wordt gewannen in de avondwind. Met een feest ter afsluiting. Daarna zal Boaz met enkele van zijn mensen bij het graan slapen om het te bewaken. Welnu: baad je, was je, zalf je, doe je overkleed om en daal af naar de dorstvloer. (3: 3) Let er op waar Boaz die nacht gaat liggen – til de deken bij het voeteneinde op en ga aan zijn voeten liggen. Dan zal hij je melden wat je moet doen.’ (3:4) Dat is hoog spel. Want hoe zal Boaz reageren? Hij kan zich beledigd voelen en alarm slaan. Of denken: ‘Voor één nacht wil ik haar wel.’ … Hij kan ook onder de indruk zijn van haar waagstuk. …
Is dit een verleidingscène, zoals je die in films wel ziet? In zekere zin wel: Ruth heeft zich gebaad en gezalfd. Maar het toch vooral een waagstuk, waarbij het gaat om de inzet van Boaz te verwerven. Al met al lijkt ze wel op een van die figuurtjes die hier boven in de kerk zweven.
IV.
Midden in de nacht wordt Boaz wakker geworden. Iemand aan zijn voeteneinde…! Wie ben je? …. Ik ben Ruth…. (3:9)
En dan komt het er wel even op aan wat ze gaat zeggen. Boaz had toen ze op zijn akker kwam om aren te lezen, gezegd dat ze was komen schuilen onder de vleugels van Israëls God (2: 12) en nu neemt ze zijn woorden in de mond: spreid je vleugel uit over je dienares, want je bent een losser. (3:9) ‘Inderdaad, ik ben komen schuilen onder de vleugels van Israëls God. …. Maar wil jij die goedheid van God dan ook laten zien…..
En Boaz? … Hij is gewonnen. Haar charme, haar kwetsbaarheid en durf tegelijk maken indruk. Ruth had ook een jongeman van haar eigen leeftijd kunnen zoeken in plaats van een oudere man. Maar nu doet ze een beroep op zijn losserschap. Ze kiest daarmee voor de familie van Naomi. Zodat het land van Naomi gelost kan worden en de familielijn voortgezet. Je laatste vriendendaad is nog beter dan je eerste, zegt Boaz (3: 10). En daardoor is Boaz gewonnen. Welnu, mijn dochter, vrees niet, al wat je zegt zal ik voor je doen! (3: 11)
V.
Hè, we zijn er! Nee, nog niet. De spanning in het verhaal wordt nog verder opgevoerd.
Want er blijkt een complicatie te wezen. Boaz was een van de lossers, hebben we steeds gehoord. Er blijkt nog iemand te zijn die dichterbij de familie van Elimelech staat. Als die belangstelling heeft, is hij de losser. ‘Morgen zal ik in de stadpoort met die nadere losser spreken’, zegt Boaz.
Die andere losser kent Ruth niet eens. Nog weer een onzekerheid! Ruth moet nog wachten en de zaak op zijn beloop laten. Zoals het soms ook in ons leven gaat…….!
En zo blijft Ruth die nacht nog maar aan het voeteneinde van Boaz liggen. Of ze nog geslapen heeft? …….. Al zit er in het optreden van Boaz zeker iets hoopvols. Wanneer ze de vroege ochtend de akker verlaat, krijgt ze in haar omslagdoek zes efa gerst mee. Zes, dat is nog niet het getal van de volheid, want dat is zeven, maar het gaat er naar toe. Zes is bijna zeven. ‘Wees maar niet ongerust’, zegt Naomi als ze terugkomt. Blijf zitten, mijn dochter, totdat je weet hoe het besprokene uitvalt. Want ik weet zeker dat de man niet zal rusten voordat hij dit besprokene heeft voleindigd vandaag. (3: 18)
Wachten moeten zowel Ruth als Naomi. De zaak ligt niet meer in hun handen. Het eerste hoofdstuk begon met matglas. Er is al meer helderheid gekomen. Maar het eindigt toch met wachten. ……
VI.
Gemeente, ik wil u uitnodigen mee te denken over de vraag: waar in dit gedeelte iets van de Here God te ontdekken? ….
Er licht in de gestalte van Boaz iets op van Gods aanwezigheid. Hij vertegenwoordigt in dit verhaal de goedheid van God, zijn chèsed, zijn weldadigheid. In zijn persoon en in zijn optreden.
Boaz wordt straks voor Ruth en voor Naomi de losser. Weet u dat bij de profeten God ook de losser van zijn volk genoemd wordt. Zoals bij Jesaja: Ik ben die u helpt, luidt het woord van de HEER, je losser, de Heilige van Israël. (Jesaja 41: 14). Lossen hangt samen met verlossen. Boaz laat iets zien van God. Hij stelt de Here God aanwezig in deze wereld.
Er zit in zijn leven iets van het messiaanse. Zo verwijst hij ook naar Christus, die ons loskoopt uit de macht van de zonde en het kwaad. Dat messiaanse zit in het hele boek Ruth.
Ook in Ruth zelf die trouw blijft aan haar schoonmoeder. Via dat lossen, beschermen, instaan voor is de Here God in onze wereld aanwezig. Dat is de boodschap van het boek Ruth. Dat is toch de enige manier waarop je in geloof naar onze wereld kunnen kijken. Hoe anders….?
VII.
En dan nog dit. We zien in dit verhaal een afwisseling van activiteit en passiviteit. Ruth zet zich helemaal in. Ze durft ook nog eens! En toch, bij alle kracht en inzet die ze heeft, en toch moet ze aan het eind nog weer wachten…….
Bij het leven hoort ook heilige passiviteit. Loslaten en de dingen hun tijd gunnen. Dat vraagt soms veel van ons. Veel vertrouwen. Het indrukwekkendst vind ik dat altijd bij zieken, die zeggen: ‘We moeten niet te veel vooruit lopen op dingen. Laten we bij de dag leven en die intens beleven.’
Ook bij het geloof zèlf hoort wachten. We wachten nog op de uiteindelijke verlossing van deze wereld. Die laat nog op zich wachten net als in het boek Ruth. Ondertussen kan er een teken van Gods goedheid zijn, zoals Ruth al zes efa gerst kreeg. Maar het blijft in dit leven nog wachten tot het getal vol gemaakt wordt van zes tot zeven.
We zijn daarbij als figuurtjes die daar hoog in de kerk hangen, zachtjes bewegend op de luchtstroom, meebewegend met invloeden die we niet in de hand hebben ……. Maar wel tegen de achtergrond van die blauwe hemel, zoals hier in de kerk zo mooi uitgebeeld. En er is een onzichtbare draad die me verbindt met God. Zoek het goede en houdt aan Hem vast. Teresa van Avila zegt: Solo Dios basta. God alleen is genoeg. Dat is het geheim van het geloof.
AMEN
ORDE VAN DIENST
Welkom, mededelingen
*Stil Gebed, Bemoediging, Drempelgebed *Psalm 146: 1, 3, 5
Smeekgebed Lied 299e
Gebed om de heilige Geest
Moment voor de kinderen
Schriftlezing
Lentesneeuw
Ruth 3 Psalm 34: 1, 2
Matteüs 6: 34 Lied 339a
Uitleg en verkondiging Orgelmeditatie Lied 900 (2xS, 3xA)
Lied met de kinderen AWN III, 14
Gedachtenis overleden gemeentelid
Gebeden Lied 367E
Collecte Lied 217: 3, 4, 5
*Zegen